Hoe maken we Zutphen op een duurzame manier vitaal in 2020

De bijeenkomst van ‘Open Space’ in de Kaardebol op 10 oktober waar de ‘Wet van de twee voeten’ zou gelden trok een flink aantal mensen, die popelden om aan de slag te gaan.
Zo’n ‘Open Space’ bijeenkomst werkt met 4 Regels, die daartoe uitnodigen, maar nog wel wat nieuw en ongebruikelijk zijn voor sommigen:
1. De mensen die bijeen komen zijn de juiste mensen
2. Wat er gebeurt is het enige wat er had kunnen gebeuren
3. Het moment van aanvang is altijd het juiste moment
4. En als het klaar is, is het klaar

Bij de praktische uitwerking moest elk van ons opschrijven wat hem het meest na aan het hart lag. Zo ontstonden op een organische manier een aantal werkgroepen van mensen met gedeelde interesses en de ‘Wet van de twee voeten’ die hier ook gold, maakte dat de samenstelling van de groep kon wisselen.
Je hoefde alleen je twee voeten maar te gebruiken om je, als je dat zinvol vond, bij een andere groep (met dus een ander thema) aan te sluiten. Zo ontstond er een levendige uitwisseling over bv. Onderwijs en educatie, Bouwen en wonen, Energie, Gezondheid, Tuinbouw en voeding, Visie etc.

Na een overheerlijke lunch (met dank aan Bart Bregman, Urtica De Vijfsprong, Super Natuur, Bioakker, Achterhoekpakket Eko, De Driekant) kregen de werkgroepen ’s middags een wat vastere vorm. We gingen op zoek naar de concrete haalbaarheid van de verschillende thema’s en welke actie dat met zich meebrengt.

Daar ontstond b.v. het idee om te zorgen dat Transition Town Zutphen beschikt over een bron van informatie op het gebied van duurzaamheid en zelfvoorziening in en om Zutphen, zowel op papier als digitaal.

Een andere werkgroep richt zich op het groen in de stad. De werkgroep Eetbare stad wil mensen helpen hun eigen tuin en balkon eetbaarder te maken, voor henzelf en vogels en insecten, maar ziet ook mogelijkheden voor meer openbaar groen en een grotere biodiversiteit. Ze denken aan openbare (voedsel-)tuinen en boomgaarden.

De werkgroep ‘Energievoorziening’ wil de mogelijkheden onderzoeken van vooral plaatselijk georganiseerde energiebronnen, die niet afhankelijk zijn van een landelijk netwerk zoals elektriciteit en gas.

De werkgroep Wonen gaat zich o.a richten op ‘woningcorporaties’ opdat ook huurwoningen meedoen in het streven naar een zuinig energieverbruik (denk aan zonnepanelen, isolatie etc.)

Het werd op deze manier een vruchtbare en geslaagde bijeenkomst. TT Zutphen wil volgend voorjaar weer een Open Space organiseren, tot die tijd kunnen mensen zich aansluiten bij een van de werkgroepen of een nieuwe werkrgoep beginnen via het Transition café iedere eerste donderdag van de maand in de Stadsbrouwerij aan de Houtmarkt.
Meer specifieke werkgroep info volgt, houd de berichten in de gaten.

Naast de Pluktuin van Jan van Aragon zijn er meer mogelijkheden voor verantwoord eten van dichtbij. Zie onderstaande tips:

Buiten Warnsveld ligt boerderij + winkel Korenblik. Biologische groente en vlees. Ze willen nu een ‘schoffelclub’ oprichten. Vrijwilligers werken mee in ruil voor producten. Klik voor gegevens van Korenblik

– Hier een overzicht van bioboeren die de focus hebben op lokale productie – lokale consumptie.

Op 3 oktober jl. organiseerde Transition Town Zutphen onder de noemer Het Groene Spoor voor het eerst een inspiratietocht per fiets langs allerlei duurzame initiatieven en bedrijven binnen de gemeente. Meer dan 20 geïnteresseerden, verdeeld over twee groepen, lieten zich tussen 10 en 15.30 uur meevoeren langs projecten rond de thema’s energie, voeding, bouwen & wonen en vervoer.

Het enthousiasme was groot, evenals de voldoening, dus denkt TT Zutphen erover volgend voorjaar een tweede ‘groene spoor’ uit te zetten

Vóór het vertrek vanaf de Kaardebol was er thee en koffie en worteltjestaart voor de broodnodige fysieke energie. Let’s ruilkring Zutphen had er een stand ingericht en informeerde geïnteresserden over de principes van de werking van een lokale economie gebaseerd op het nappensysteem.

Voor de eerste stop hoefden we niet ver te trappen; aan de Vierakkerseweg ligt Jan van Arragon’s Pluktuin. De pluktuin is een akker met groenten die je, als je lid bent, zelf mag oogsten. Dit project is duurzaam in de zin dat transport en opslag niet nodig zijn, dat je elke dag verse groenten kunt oogsten en dat geen dierlijke mest wordt gebruikt. Ook in sociaal opzicht is de Pluktuin een duurzaam initiatief; doordat de leden de onderhouds- en oogstwerkzaamheden deels zelf verrichten is biologisch eten nu voor iedereen betaalbaar geworden.

Het volgende initiatief op de route was Helma Roëlls permacultuurtuin. Vol passie legde ze uit hoe ze de principes van permacultuur in haar eigen achtertuin realiseert. De deelnemers waren erg onder de indruk van haar kruidenwiel, de samengestelde bedden en de klimmende pompoenplant. De thee, met verse kruiden uit de tuin, smaakte heerlijk en nodigde uit om zelf ook méér met kruiden te gaan doen.

Jammer dat Estafette, de biologische eetwinkel, zijn producten nauwelijks direct van producenten uit de omgeving betrekt en de logistiek aan groothandelaren overlaat, want er zijn in (de directe omgeving van) Zutphen genoeg locaties waar biologische groenten verbouwd worden. Het is wel een mooie, uitnodigende winkel.

Op het gebied van bouwen en wonen konden we van dichtbij bekijken hoe regenwater voor huishoudelijk gebruik wordt toegepast, hoe voldoende zonnepanelen op een woonhuis de elektriciteitsmeter daadwerkelijk kunnen doen teruglopen en hoe je met behulp van een warmte terug win (wtw) installatie je gehele huis kunt verwarmen. Dat laatste demonstreerde André Nijenhuis in zijn eigen huis: in de lucht die door het luchtventilatiesysteem uit de badkamer, wc en keuken weggezogen wordt, zit warmte. Deze warmte wordt uit de lucht gehaald en met de verse lucht de woonkamer en slaapkamers weer ingeblazen. Zo is er in een goed geïsoleerd huis op de slaapkamers geen verwarming nodig, en is één centraal geplaatste houtkachel voldoende voor de verwarming van het gehele huis.

Bij Vernieuwend Wonen aan de Fie Carelsenstraat in Leesten konden we zien dat duurzaamheid niet alleen over energie en milieuvriendelijk bouwen en wonen gaat, maar ook over solidariteit met elkaar. De eigenaren van de koophuizen betaalden mee aan de installatie van zonnepanelen op de huurhuizen en toen bleek dat de kleinere woningen (in veel gevallen bewoond door eenoudergezinnen) behoefte kregen aan dakkapellen voor de kamers van de opgroeiende kinderen, werden ook die verbouwingen gezamenlijk gefinancierd.

Een van de bewoners van dit prachtige complex rond het Middenhuis is coördinator van Wheels4All, een organisatie die het mensen mogelijk maakt over een auto te beschikken wanneer het hun uitkomt zonder er zelf een te bezitten. In zijn serre vertelde hij ons uitgebreid over de werking van dit autodeelsysteem.

Een bijna-uitsmijter van formaat vormde windkorenmolen Nooitgedacht in Warnsveld. Voor de meeste deelnemers voelde het spel van de harde wind (kracht 5-6) met de wieken van de molen overweldigend en het enthousiasme van molenaars vader en zoon Abelskamp inspirerend.

De traktatie en afsluitende presentatie bij Estafette in de Laarstraat vormde een waardige afsluiting van een wat tijd betreft flink uitgelopen, maar o zo interessante en gezellige fietstocht.

aa

Woensdagavond 30 september hield Henk Tennekes voor 35 belangstellenden een lezing over bijensterfte. Henk is toxicoloog en mede-initiatiefnemer van de landelijke petitie ‘stop de bijensterfte’. Op deze avond nam hij op nauwgezette wijze en met bronvermelding de wetenschappelijke stand van zaken door.
Vooral toonde hij aan hoe de dramatische sterfte van de bijen samenhangt met de verruimde toepassing van nieuwe soorten landbouwgif sinds 2004, zoals imidacloprid. Overigens vermeldde hij ook dat andere oorzaken bijdragen aan de massale bijensterfte, zoals de Varroa-mijt, de darmparasiet Nosema en een virale infectie. De bijensterfte is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van een samenspel van factoren.
Wat de avond bijzonder maakte was de aanwezige van een groot aantal bijenhouders uit Brummen en Zutphen. Zij voegden uit hun praktische ervaring nog andere oorzaken toe, zoals het ontbreken van voldoende voedsel (bloemen) voor de bijen, vooral in de nazomer en het gebruik van vaak doorgefokte niet-inheemse bijenrassen. Ook het gebruik van kunstraten (met daarin giftige stoffen) is niet bevorderlijk voor de gezondheid van de bijenvolken.
Later praatten we met elkaar over wat wij met de lokale gemeenschap in Zutphen kunnen doen. Vele suggesties werden aangedragen. De belangrijkste is wel dat we kunnen zorgen voor meer en gevarieerder voedsel voor de bijen, want vooral vanaf juli dreigen veel bijen van de honger om te komen of zodanig verzwakt te raken dat ze vatbaar raken voor ziekten. Door planten te zaaien die bijen lekker vinden (zogenaamde drachtplanten) kunnen we de bijen dus aanzienlijk helpen. Dit kan in particuliere tuinen, bij scholen, in het openbaar groen (meer fruitbomen), bij boeren en in het buitengebied (wegbermen en speciale bijenweitjes naar analogie van de paddenpoelen). Uiteraard zijn deze maatregelen ook goed voor andere bestuivers, zoals libellen en vlinders.
Een andere suggestie is een bewustzijnscampagne, gericht op de gebruikers van de voor bijen schadelijke gifsoorten. Dit zijn in de hoofdzaak boeren en tuinders, maar ook hoveniersbedrijven, de afdeling groenbeheer van de Gemeente en natuurlijk particulieren. Dit vraagt om aandacht, overredingskracht en campagne gericht op bewustzijn van het probleem.
Ten slotte werd ook de suggestie gegeven om meer imkers op te leiden die in de stad een klein aantal kasten houden. Ook insectenmuren kunnen een aardige bijdrage leveren aan de voor onze biodiversiteit zo belangrijke insectenstand.
Hoe we met deze ideeën verder gaan moet nog blijken. Een gezamenlijke aanpak is wenselijk. Van de kant van de bijenhouders werd in ieder geval steun toegezegd bij mogelijke projecten. Ook andere natuurgroepen in Zutphen en Warnsveld willen betrokken zijn. Het wachten is op initiatiefnemers, 10 oktober op de open space hopen we een eerste biodiversiteitsgroepje te kunen starten. De werkgroep zal in elk geval niet om kennis en hulp verlegen hoeven te zitten!

De Zutphense Dag van de Duurzaamheid op 27 september in en rond De Kaardebol was een succes. Veel mensen genoten van het mooie weer, de creatieve ideeën en de positieve sfeer. De stand van TT Zutphen werd goed bezocht, evenals het debat waar TT Zutphen bij betrokken was.
We feliciteren ook winnaar van de Toekomstprijs Jan van Aragon, die met zijn Pluktuin al een mooi voorbeeld is van sociale duurzaamheid: eten van dichtbij, zelf te plukken op de stadsakker waarbij je ook anderen kunt ontmoeten.
TT Zutphen wil meer van dit soort initiatieven en nodigt iedereen dan ook van harte uit 10 oktober met ons mee te doen aan de Open Space, van 10.30 tot ongeveer 16 uur in De kaardebol. Daar hopen we tot een aantal werkgroepen te komen. Iedereen is vrij te komen en te gaan.